Chuỗi cung ứng của thế giới hiện đang phát triển từ Trung Quốc sang các quốc gia khác trên thế giới, đặc biệt là khu vực Đông Nam Á. Jack Nguyễn - đối tác của công ty tư vấn và kế toán quốc tế Mazars tại Việt Nam đã đưa ra một số suy nghĩ về làm sao Việt Nam có thể tận dụng lợi thế của mình để cạnh tranh với các nước láng giềng trong việc phát triển chuỗi cung ứng.
Jack Nguyen - đối tác của công ty tư vấn và kế toán quốc tế Mazars tại Việt Nam
Chuỗi cung ứng toàn cầu hiện đang phát triển và chuyển dịch từ Trung Quốc sang các quốc gia khác, đặc biệt là khu vực Đông Nam Á. Các công ty hoạt động ở Trung Quốc đã bắt đầu di chuyển các nhà máy sản xuất của họ sang các quốc gia có chi phí lao động thấp hơn so với cách đây vài năm.
Sự nổi dậy của cuộc xung đột thương mại Mỹ-Trung trong năm 2018 tiếp tục khiến chuỗi cung ứng chuyển hướng khỏi Trung Quốc khi các công ty tìm cách cắt giảm chi phí xuất khẩu sang Hoa Kỳ. Tuy nhiên, hậu quả của Covid-19 cũng là một yếu tố tạo nên làn sóng dịch chuyển của các công ty ra khỏi Trung Quốc trong những năm tới.
Các công ty trên khắp thế giới đã bị sốc bởi sự tập trung sản xuất của họ ở Trung Quốc và thách thức to lớn trong việc tiếp cận nguồn cung cấp, đặc biệt là thiết bị bảo hộ cá nhân và các sản phẩm dược phẩm trong thời kỳ cao điểm của đại dịch.
Nhiều nền kinh tế sẽ tranh giành các công ty đang tìm cách chuyển dịch ra khỏi Trung Quốc, và những công ty hiện đang được đề cập về việc hưởng lợi từ sự chuyển dịch chuỗi cung ứng bao gồm Mexico, Ấn Độ, Đài Loan và thị trường các quốc gia Đông Nam Á.
Nhưng nhìn chung, Việt Nam là lựa chọn hàng đầu cho các công ty muốn tái định vị. Việt Nam đã được nhiều hãng tin và kênh truyền thông trên thế giới nhắc đến như một quốc gia sẽ được hưởng lợi nhiều nhất từ việc dịch chuyển chuỗi cung ứng.
Không nghi ngờ rằng, các nước ASEAN khác cũng sẽ được hưởng lợi nhưng Việt Nam đang ở vị trí tốt nhất để trở thành chủ nhà mới của các công ty chuyển ra khỏi Trung Quốc.
Những lý do được đề cập nhiều nhất là vì ngành công nghiệp sản xuất của Việt Nam đang phát triển, vị trí địa lý gần Trung Quốc, lực lượng lao động có kỹ năng mới nổi và chi phí thấp, hoạt động kinh doanh dễ dàng và luật đầu tư hấp dẫn.
Ngay cả trước khi cuộc chiến tranh thương mại Mỹ-Trung diễn ra, Việt Nam đã được đánh giá là quốc gia hấp dẫn nhất đối với các nhà đầu tư nước ngoài. Trong bảng xếp hạng gần đây nhất về các địa điểm thích hợp nhất cho sản xuất toàn cầu trong số 48 quốc gia ở Châu Âu, Châu Mỹ và Châu Á Thái Bình Dương, Cushman & Wakefield đã xếp Việt Nam là trung tâm sản xuất có chi phí cạnh tranh thứ hai trên thế giới.
Kể từ khi đại dịch bùng phát, một số thương hiệu lớn nhất trên thế giới đã chuyển hoạt động sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam. Những tên thương hiệu này bao gồm Hasbro, Nintendo, Samsung và Skechers. Các nhà cung cấp Foxconn và Goertek của Apple cũng đã chuyển hoạt động sang Việt Nam.
Điều này đã được nhìn thấy từ trước. Không có tuần nào trôi qua mà tôi không nhận được cuộc gọi từ các công ty Châu Âu hoặc Bắc Mỹ yêu cầu Mazars hỗ trợ họ trong việc dịch chuyển hoạt động sản xuất và thiết lập doanh nghiệp tại Việt Nam. Tuy nhiên, để Việt Nam duy trì được đà đầu tư nước ngoài và là sự lựa chọn hàng đầu của các nhà đầu tư nước ngoài, thì Việt Nam phải đầu tư và cải thiện mình trên một số lĩnh vực.
Môi trường kinh doanh thuận lợi
Việt Nam đang nỗ lực đưa ra các chính sách để cải thiện sự thuận lợi trong kinh doanh cho các công ty nước ngoài. Theo xếp hạng thường niên của Ngân hàng Thế giới năm 2019 và 2018, Việt Nam lần lượt được xếp hạng 70 và 69, đây là một sự cải thiện đáng kể so với đầu những năm 2010 khi liên tục được xếp hạng trong những năm 90.
Việt Nam cần cải thiện nhiều mặt để tiếp tục nâng cao vị thế trong bảng xếp hạng. Hạn chế quan liêu cần một chặng đường dài để cải thiện lĩnh vực này. Ngoài ra, chấm dứt tình trạng tham nhũng và tìm kiếm sự minh bạch hơn trong việc cấp giấy phép kinh doanh và đánh giá thuế cũng sẽ hữu ích.
Các ưu đãi đầu tư
Chính phủ Việt Nam đã xác định các lĩnh vực chính mà họ muốn đầu tư. Sau khi mở cửa nền kinh tế vào những năm 1990 trước đây, Việt Nam chỉ sản xuất hàng dệt may cấp thấp, hiện tại Việt Nam đang tìm cách chuyển hướng sang sản xuất sang các sản phẩm công nghệ.
Ưu tiên đầu tư nước ngoài của Việt Nam hiện nay tập trung trong các lĩnh vực sản xuất công nghệ cao tự động, thiết bị điện tử, thiết bị y tế và máy móc cao cấp. Do đó, các lĩnh vực đang được ưu đãi hoặc lĩnh vực ưu tiên đầu tư cao là:
- Hoạt động công nghệ cao và các sản phẩm phụ trợ công nghệ cao;
- Năng lượng mới, năng lượng sạch, năng lượng tái tạo và các sản phẩm tiết kiệm năng lượng;
- Sản xuất các sản phẩm cơ khí, điện tử chủ lực, máy nông nghiệp, ô tô, phụ tùng ô tô và đóng tàu;
- Khám bệnh, chữa bệnh, sản xuất thuốc, nguyên liệu làm thuốc, thuốc thiết yếu;
- Sản xuất các sản phẩm CNTT, sản phẩm phần mềm và nội dung số;
- Giáo dục mầm non, giáo dục bắt buộc và dạy nghề; và
- Nuôi trồng, chế biến nông, lâm, thủy sản; trồng rừng và bảo vệ rừng; sản xuất muối, đánh bắt cá và các dịch vụ phụ trợ đánh bắt cá; sản xuất giống cây trồng, bánh mì động vật và công nghệ sinh học.
Các hiệp định thương mại tự do
Việt Nam trong thập kỷ qua đã ký kết nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) song phương và đa phương. Các hiệp định thương mại tự do gần đây bao gồm Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương và hiệp định thương mại tự do EU-Việt Nam. Các hiệp định thương mại tự do này sẽ giảm thuế quan thương mại và giúp tiếp cận các thị trường ở Bắc Á, Châu Âu, Bắc và Nam Mỹ.
Các Hiệp định thương mại tự do này sẽ thu hút các công ty xuất khẩu của châu Âu và Mỹ sản xuất hàng hóa của họ tại Việt Nam và xuất khẩu trở lại thị trường của họ. Các thỏa thuận thương mại cũng sẽ giúp các công ty Việt Nam tiếp cận với các thông lệ kinh doanh tốt nhất và sản xuất công nghệ cao nhằm nâng cao năng suất lao động của Việt Nam.
Nhân khẩu học và lao động
Việt Nam, so với Trung Quốc và các nước trong khu vực, vẫn là nước có mức giá nhân công thấp. Mức lương ở Việt Nam chỉ bằng một nửa so với Trung Quốc và thấp hơn so với các nước láng giềng như Singapore và Malaysia.
Nhân khẩu học của Việt Nam cũng rất lý tưởng cho sự phát triển của đất nước. Lực lượng lao động trẻ chiếm số lượng lớn, trong đó độ tuổi trung bình là khoảng 30.
Về văn hóa, Việt Nam có vài nét tương đồng Trung Quốc. Yếu tố này cùng với việc tuyến đường biên giới sát với Trung Quốc sẽ giúp các công ty chuyển sản xuất sang Việt Nam dễ dàng hơn mà không cần phải di chuyển toàn bộ chuỗi cung ứng của mình. Điều này sẽ giúp các nhà sản xuất có thời gian phát triển chuỗi cung ứng địa phương cần thiết.
Kinh phí cơ sở hạ tầng
Vì Việt Nam đã sẵn sàng cho việc gia tăng đầu tư vào lĩnh vực sản xuất, nên Việt Nam cần cải thiện cơ sở hạ tầng, đặc biệt là giao thông và nguồn điện. Tình trạng mất điện thường xuyên và ùn tắc giao thông hàng ngày ở các thành phố lớn đang diễn ra thường xuyên hơn, làm giảm hiệu quả sản xuất và vận chuyển hàng hóa của đất nước.
Mặc dù nhiều dự án giao thông quy mô lớn đang được lên kế hoạch, nhưng cần có trọng tâm và ưu tiên cho những dự án có thể giải tỏa ách tắc giao thông.
Việt Nam tập trung vào năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời và năng lượng gió trong những năm gần đây là điều đáng khích lệ. Việc tăng công suất công nghiệp hàng năm của Việt Nam đòi hỏi nhiều năng lượng hơn bao giờ hết và việc đa dạng hóa khỏi thủy điện sẽ giúp ích cho sản xuất của Việt Nam trong tương lai.
Năng suất thông qua giáo dục và máy móc công nghệ cao
Việt Nam tiếp tục xếp hạng thấp về năng suất so với các nước láng giềng như Thái Lan, Malaysia và Singapore. Hai lĩnh vực cần cải thiện để nâng cao năng suất của Việt Nam là đầu tư vào máy móc công nghệ cao và phát triển lao động có kỹ năng, đặc biệt là quản lý cấp trung.
Các hiệp định thương mại tự do khác nhau sẽ giúp Việt Nam cải thiện cho cả hai bên. Trong khi các yếu tố được đề cập có vẻ khó khăn, Việt Nam đã và đang trên đường giải quyết hầu hết các yếu tố này.
Việt Nam đã là một điểm đến đầu tư tuyệt vời trước chiến tranh thương mại Mỹ-Trung và đại dịch, nhưng hậu coronavirus thì Việt Nam sẽ là quốc gia được ưu tiên trong chuỗi cung ứng từ Trung Quốc.
Giải quyết thành công tất cả các yếu tố nêu ra đòi hỏi chính phủ phải có ý chí và sự tập trung, nhưng không phải là không thể. Điều tốt nhất cho Việt Nam là quốc gia này đã được công nhận là quốc gia ưu tiên đầu tư nước ngoài và đa dạng hóa chuỗi cung ứng.
Tất cả những gì Việt Nam cần làm bây giờ là duy trì đà phát triển hiện tại, thực hiện những cải tiến cần thiết, đi đúng hướng và sẽ là quốc gia được hưởng lợi nhiều nhất trong ASEAN từ sự chuyển dịch chuỗi cung ứng.
Nguồn: VIR